Terminologie

Terminologie

Boogplaat	Boogplaat	Veel voorkomende rechthoekige haardplaat, aan de bovenkant afwerkt met een boog.
	Festoens	Slingers van loof, bloemen of vruchten. Ze werden veelvuldig op 17e eeuwse haardplaten toegepast.
	Fire back	Haardplaat (eng). Wordt ook hearth plate genoemd.
	Haardplaat	Gietijzeren plaat (du. Kaminplatte, fr. plaque de cheminée) achter het haardvuur. De haardplaat beschermde de achterwand van de schouw tegen de hitte van het open vuur en zorgde voor een behaaglijke uitstraling naar de woonruimte. Haardplaten werden vooral gebruikt in de west-europese kuststreek, van Nordrhein-westfalen, via Nederland, Vlaanderen tot en met West Frankrijk.
Haardsteen	Haardsteen	Met fijn relief gestempelde hardgebakken steen. Werd in de 15e eeuw toegepast achter het haardvuur. De haardsteen werd later vervangen door de haardplaat.
	Herdguss	Gietwerk (du) op een vlakke vloer, de haard. Op de vloer van de gieterij werd een zandbed klaargemaakt. Daarna werd een houten model - vaak gesneden naar het voorbeeld van grafures in zgn. modellenboeken - in het zand gedrukt en ontstond in het zand een afdruk van de houtsnede. Tenslotte werd de plaat gegoten door vloeibaar ijzer in het zand te gieten. De plaat die zo ontstond heeft dan een afbeelding aan de voorkant en is glad aan de achterkant.
	Herdplatte	Of Herdgussplatte. Duitse verzamelnaam voor haardplaten, kachelplaten en Takenplatten. Verwijst naar de manier waarop de platen werden gegoten: op de gietvloer of Herd.
Holländische Kaminplatte	Holländische Kaminplatte	Hollandse haardplaat (du). Doorgaans uit Duitsland (Siegerland) afkomstige haardplaat en vooral gemaakt voor de Hollandse markt. De plaat is in de basis rechthoekig, aan de bovenkant afgewerkt met een boog. Ze laten zich herkennen aan hun rijke versieringen rondom een middentafereel. Aan de bovenkant zijn ze afgewerkt met dolfijnen, slangen, tritionen, zeenimfen en schelpen. De zijkanten zijn rijkelijk omrand met bloem- en bladmotieven of vruchten.
	Kachelplaat	Gietijzeren, doorgaans vierkante of rechthoekige plaat (du. Ofenplatte) waarmee een kastvormige kachel (du. Kastenofen) in elkaar kon worden gezet. Kastenöfen kwamen vooral voor in de koudere streken van Duitsland.
Kacheltegel	Kacheltegel	Gebakken tegel waarmee een tegelkachel wordt gebouwd. Tegelkachels kwamen van oudsher weinig in Nederland voor. Toch worden bij opgravingen een enkele keer kacheltegels gevonden. Bij de opgravingen die in 1840 werden gedaan naar de havezathe Schuilenburg bij Hellendoorn werden zes tegels gevonden. Recent nog werden kacheltegels gevonden bij opgravingen naar het voormalige Elizabeth Gasthuis aan de Smedenstraat te Deventer. Nederlandse kacheltegels zijn uitgebreid beschreven door Dubbe.
	Kaminplatte	Haardplaat (du)
	Kastenguss	Gietwerk (du) in een kast. De kast bestaat uit een boven- en een onderkast. In beide kasten wordt een model in zand afgedrukt: in de bovenkast het model van een haardplaat, in de onderkast een soort 'tegenmodel'. Daarna worden de kasten op elkaar gezet en het ijzer in de ruimte tussen beide kasten gegoten. Door Kastenguss ontstaat een haardplaat met relief aan beide kanten. De techniek van Kastenguss is veel nieuwer dan die van Herdguss. Om een haardplaat te dateren is het verstandig om vooral ook naar de achterkant van de plaat te kijken.
Kastenofen	Kastenofen	Kastvormige kachel (du) opgebouwd uit kachelplaten (du. Ofenplatten). De zijplaten werden met een aangegoten slab in de muur gemetseld. Daarna werd de voorplaat (du. Stirnplatte) aan de twee zijkanten bevestigd met behulp van hoekprofielen. Om de bevestigingsbouten door te laten, waren aan de randen van de kachelplaten uitsparingen opengelaten.
Ofenplatte	Ofenplatte	Kachelplaat (du)
	Plaque de cheminée	Haardplaat (fr). Andere benamingen zijn contre-coer en contre-feu, couvre-feu en taque de cheminée (Lotharingen), platine (Bourgondië), plaque, taque de foyer en taque (Wallonië).
	Stirnplatte	Kachelplaat (du). Voorplaat van een Kastenofen.
	Takenplatte	Duits voor een gietijzeren plaat die was ingemetseld in de wand tussen de keuken en de kamer. Door in de keuken het open vuur te stoken werd de kamer meeverwarmd. Voor Takenplatte bestaat geen Nederlands woord, vermoedelijk omdat ze hier nauwelijks voorkwamen. Takenplatten worden vrijwel uitsluitend aangetroffen in het Duitse Eifelgebied.
	Tegelkachel	Gemetselde kachel (du Kachelofen), bekleed met kacheltegels. Tegelkachels werden van oudsher toegepast in de koudste gebieden van Europa.
	Vuurplaat	Gietijzeren, gladde en doorgaans rechthoekige plaat met aan een zijde een vierkante uitsparing. De vuurplaat lag op de vloer onder de schouw. In de uitsparing brandde het open vuur in een gat in de grond.
	Zandlineaal	Lineaal-achtig houten model. Soms was het model voor een haard- of kachelplaat te klein om aan de wens van de klanten te voldoen. Met een zandlineaal kon de afdruk van het model in het zandbed dan worden vergroot.

TERUG NAAR DE HOME PAGE