| Jaar van ontstaan: | 17e eeuw |
| Herkomst: | Siegerland |
| Afmetingen: | 65 x 91,5 cm |
| Eigenaar: | Haardplatenmuseum, Klarenbeek |
| Inventarisnummer: | HPL-3 |
| Jaar van aanwinst | 1999 |
| Vroegst bekende verblijfplaats: | Giethoorn, huize Hesychia |
| Opmerkingen: | - |
| Andere bekende exemplaren: | Stadtlohn (Dld) [1], Pernis |
De haardplaat toont De Hoop (Spes), een van de drie bovennatuurlijke of Goddelijke Deugden uit het katholieke geloof.
Ze is omgeven door verschillende attributen die het symbool zijn van geloof, hoop, eeuwigheid en wederopstanding:
het anker, korenaren die oprijzen uit een schedel, de slang die zichzelf in de staart bijt en de phoenix.
De randfiguren bestaan uit guirlandes van vruchten.
Aan de bovenkant is de plaat afgewerkt met dolfijnen en een schelp. De onderkant is door het gebruik beschadigd. Daarin bevindt zich een cartouche met de letters HS.
De uitbundigheid van de plaat is karakteristiek voor 17e eeuwse zogenaamde 'Hollandse' haardplaten. Die laten zich herkennen door hun rijke versieringen rondom het middentafereel. Aan de bovenkant waren ze afgewerkt met dolfijnen, slangen, tritionen (watersalamanders), zeenimfen en schelpen. De zijkanten waren rijkelijk omrand met bloem- en bladmotieven, of zoals in dit geval met vruchten.
Hollandse haardplaten werden in het algemeen gemaakt in het Siegerland (t.o. van Bonn aan de Lahn) en daarna verkocht naar Westfalen en de Nederlanden. In dit type platen is de gevelvorm van het toenmalige Nederlandse huis te herkennen.
Achtergrond
In de katholieke theologie zijn Deugden goede eigenschappen of hoedanigheden van de ziel. Door de Deugden leeft men goed en wordt het handelen van de mens op het goede gericht.
Daarbij wordt steeds het juiste midden bewaard: deugdzaam is noch teveel noch te weinig van de juiste maat van de rede af te wijken. Zo zijn gierigheid en verkwisting twee tegenovergestelde uitersten. De Deugd ligt in de juiste maat van de verstandige vrijgevigheid.
Interessant is de centrale rol die het verstand - de rede - in dit geheel speelt. Als gevolg daarvan is de juiste maat voor de Deugd geen vaste grootheid. De juiste maat is afhankelijk van de omstandigheden en wordt door het geweten bepaald.
Deugden worden gerangschikt in bovennatuurlijke of goddelijke deugden - Geloof (Fides), Hoop (Spes) en Liefde (Charitas) - en in natuurlijke Deugden.
Van de natuurlijke deugden vormen de kardinale Deugden de spil waarom het zedelijke leven zich beweegt (Lat. cardo).
Deugden worden in het algemeen voorgesteld als vrouwelijke personen die een of meer attributen bij zich hebben waardoor ze als Deugd zijn te herkennen. Deze wijze van 'personificatie' van Deugden in de kunst werd gebruikelijk in de 13e eeuw. Daarvoor waren ze als voorname vrouwen afgebeeld en door bijschriften benoemd.
Het meest bekend is de personificatie van de Rechtvaardigheid (Justitia). Ze wordt doorgaans als geblinddoekte vrouw afgebeeld, met als attributen een weegschaal en meestal een zwaard: 'zonder aanziens des persoons' zal de Rechtvaardigheid te werk gaan. Iedereen ontvangt zijn rechtvaardig deel en ieder die onrecht wordt aangedaan zal alsnog gerechtvaardigd worden.
De Hoop wordt veelvuldig op haardplaten aangetroffen.
Referenties
[1] W. Elling, Ofen- und Herdplatten, Vreden 1973.